သဘာ၀နဲ ့ဖီလာဆန္ ့က်င္ျဖစ္တဲ့ အႏုပညာ

၁၉၃၇ ခုႏွစ္ထဲက ေႏြရာသီတေန ့မွာ ဟစ္တလာသေဘာအက်ဆံုး အႏုပညာရွင္ အေဒါ့လ္ဖ္  ဆီအဲ့ဂလာ Adolf Ziegler ဟာ "ရိုင္းအႏုပညာ ရွင္မ်ားအသင္း Reich Chamber of Fine Arts" မွာ အသင္းဥကၠဌတေယာက္အေနနဲ ့ အႏုပညာသမိုင္းနဲ ့ပါတ္သက္ၿပီး မိန္ ့ခြန္းတရပ္ကို ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

"ငါတို ့ေတြရဲ့ ပတ္ပတ္လည္မွာ အရုပ္ဆိုးအက်ည္းတန္မႈေတြျပည့္ႏွက္ေနတာေတြ၊ ရုန္ ့ရင္းၾကမ္းတမ္းမႈေတြ၊ ဒုကၡိတေတြ၊ အင္အားယုတ္ေလ်ာ့လာေနတာေတြ ျပည့္ႏွက္ေနၾကတယ္။ ဒီပြဲကို ၾကည့္ခဲ့ရတဲ့ လူအားလံုးဟာ ခါးခါးသည္းသည္းနဲ ့ အႀကီးအက်ယ္ ေဒါသထြက္ခဲ့ ၾကတယ္" လို ့ထည့္ေျပာသြားခဲ့ပါတယ္။ (၁၉၃၇ ခုႏွစ္ထဲမွာ ေမာ္ဒန္အႏုပညာေတြကိုစိတ္၀င္စားတဲ့ နာဇီပါတီ၀င္ ဂ်ဴလီယန္ ဘရင္း Julien Bryan က ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံ ျမဴးနစ္ၿမိဳ ့မွာ ‘Entartete Kunst’ လို ေခၚတဲ့ 'လူမ်ိဳးတုန္းေစတဲ့အႏုပညာ' လို႔ေခၚတဲ့ အႏုပညာျပပြဲတခုကို က်င္းပျပဳလုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီပြဲမွာ နာဇီဂ်ာမန္ေတြ သိမ္းယူထားခဲ့တဲ့ ပန္းခ်ီကားေတြ၊ ပန္းပုရုပ္ေတြ၊ ပံုႏွိပ္ပန္းခ်ီစာအုပ္ေတြကို ျပသထားခဲ့ပါတယ္။ ျပသတာေတြထဲမွာ ၂၀ ရာစုႏွစ္ အႏုပညာရွင္ေတြျဖစ္တဲ့ မာ့က္ ခ်ာဂဲလ္ Marc Chagall၊ ၀ါဆီလီ ကန္ဒင္စကီး Wassily Kandinsky၊ ေပၚလ္ ကလီး Paul Klee၊ ေအမီလ္ ႏိုးလ္ဒ္ Emil Nolde၊ ေဂ်ာ့ ဂရို႔စ္ Georg Grosz နဲ႔ အန္႔စ္ လုဒ္၀စ္ သွ်ီနာ Ernst Ludwig Kirchner တို႔ရဲ့ လက္ရာေတြကို ျပသခဲ့ပါတယ္။ (ဘာသာျပန္သူ ့ျဖည့္စြက္ခ်က္။)

ျပခန္းထဲမွာ ညစ္ပတ္ေပေရေနတဲ့ ပလာစတာရုပ္တုေတြနဲ့ ျပည့္ၾကပ္ေနတာေၾကာင့္ ေရွးေဟာင္းဗိသုကာေက်ာင္းေတာ္တခုလိုမ်ိဳးပါပဲ။ အဲဒီ့ျပခန္းဟာ ျမဴးနစ္ၿမိဳ ့လယ္က ေဟာ့ဖ္ဂါတဲန္း Hofgarten လမ္းမွာရွိတဲ့အတြက္၊ ေခတ္ေပၚပန္းခ်ီ၊ ပန္းပုပညာရွင္ေတြျဖစ္ၾကတဲ့၊ အမ်ိဳးသားဆိုရွယ္လစ္ပါတီရဲ့ ၀ါဒသေဘာတရားေတြကို အၿမဲ၀ါဒျဖန္ ့ေပးေနခဲ့တဲ့ အႏုပညာရွင္ေတြျဖစ္ၾကတဲ့ ၀ါဆီလီ ကန္ဒင္စကီး၊ ေပၚလ္ ကလီး နဲ ့ အန္ ့စ္ လုဒ္၀စ္ သွ်ီနာ တို ့ ကို ဖိတ္ေခၚၿပီး ေဟာေျပာပြဲလိုမ်ိဳးေတြလုပ္ေလ့ရွိတဲ့အတြက္ လာေရာက္ၾကတဲ့ ဧည့္သည္ေတြအေတာ္မ်ားမ်ား လာေရာက္ေလ့ရွိၾကပါတယ္။ အဲဒီမွာ ျပခန္းနဲ ့ပါတ္သက္တဲ့ ကက္တေလာက္ေတြ၊ ဘာေတြေတာ့ မရွိေပမယ့္ ၀ါဒျဖန္ ့ေႂကြးေၾကာ္သံေတြ၊ အမ်ားစုကေတာ့ ဂ်ဴးဆန္ ့က်င္ေရးလံႈ ့ေဆာ္မႈ ေတြျဖစ္ၿပီး နံရံေတြေပၚမွာ ေရးသားသြားခဲ့ၾကတာပါ။

လမ္းေတြေပၚမွာ တပ္ဦးေတးသံေတြလြင့္ပ်ံေနၿပီး ဂ်ာမန္ျပည္သူလူထုႀကီးကလည္း လမ္းမေတြေပၚကေန လက္ေတြေ၀ွ႔ယမ္းျပသေနၾကပါတယ္။ အဲဒီ့ျပခန္းကို ေလးလေလာက္ဖြင့္လွစ္ျပသထားခဲ့တာပါ။ တရက္ကို စုစုေပါင္း ဧည့္ပရိတ္သတ္ ၂ ေသာင္းကေန ၂၄ ၀၀၀ (၂ ေသာင္း ေလးေထာင္) ေလာက္ အထိ လာေရာက္ခဲ့ၾကတယ္လို ့ သိရွိရပါတယ္။ လာတဲ့ထဲမွာ တခ်ိဳ႔ဟာ နာဇီပါတီက အဓမၼလာခိုင္းတဲ့အတြက္ အႏုပညာသမိုင္းပညာရွင္ ေတြ၊ သုေတသီေတြ လာေရာက္ခဲ့ၾကတာလို႔ လူအမ်ားကယူဆေနၾကတာပါ။ အဲဒီေလာက္အထိ လူေတြလာၾကတယ္ဆိုရင္ေတာင္ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတုန္း ေစခ်င္သူေတြျဖစ္ၿပီး ေပၚျပဴလာျဖစ္ခ်င္ေနသူေတြပဲျဖစ္ၾကေပလိမ့္မယ္။ ျမဴးနစ္ၿမိဳ ့မွာ ျပပြဲပိတ္ၿပီးတဲ့ေနာက္ပိုင္း ျပပြဲေတြကို ဘာလင္၊ ဒူဇယ္လ္ေဒါ့ဖ္၊ ဖရင့္ဖတ္၊ ဟမ္းဘတ္နဲ ့ လိုက္ပဇစ္ ၿမိဳ ့ေတြနဲ ့ ၾသစႀတီးယားႏိုင္ငံက ဆားလ္ဘတ္ဂ္ နဲ ့ ဗီယင္နာၿမိဳ ့ေတြထိ သြားေရာက္ျပသခဲ့ရပါတယ္။

ဘယ္အႏုပညာက အေကာင္းဆံုးလဲလို ့ ဂ်ာမန္ေတြကို ေမးတဲ့အခါ၊

”ဘယ္အႏုပညာက အစိုးရေတြအေပၚ ၾသဇာအရွိဆံုးလဲလို ့ေမးၾကည့္လိုက္စမ္း ပါ။

ဘယ္သူေတြက အသက္ရွင္ၿပီး ဘယ္သူေတြက ေသေၾကၾကလဲလို ့ ေမးၾကည့္လိုက္စမ္းပါ"

ဘယ္လိုလူေတြက ဘယ္လိုလူေတြကို ဘယ္လိုအုပ္ခ်ဳပ္ရမလဲလို ့ေမးၾကည့္လိုက္စမ္းပါ။

ဘယ္ဘာသာတရားက ဘယ္ဘာသာတရားအေပၚ ဘယ္လိုက်င့္သံုးဆက္ဆံလဲလို ့ေမးၾကည့္လိုက္စမ္းပါ။” လို ့ အေမရိကန္ စီးပြားေရးသမားတေယာက္လည္းျဖစ္ နယူးေယာက္ၿမိဳ ့က "ႏ်ဴး ျပခန္း Neue Galerie" ရဲ့ ဥကၠဌလည္းျဖစ္တဲ့ ေရာ္နယ္လ္ ေလာက္ဒါ Ronald Lauder က ျပန္လွန္ေမးခြန္းထုတ္ခဲ့ပါတယ္။ "ႏ်ဴး ျပခန္း Neue Galerie" မွာ အဓိက ျပသခဲ့တာဟာ 'လူမ်ိဳးတုန္းေစတဲ့ အႏုပညာ၊ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္အတြင္း နာဇီဂ်ာမဏီက ေခတ္ေပၚေမာ္ဒန္အႏုပညာကို ထိုးႏွက္ျခင္း Degenerate Art: The Attack on Modern Art in Nazi Germany, 1937 လို ့ေခၚတဲ့ ျပပြဲကို ဒီလထဲမွာ ျပသပါလိမ့္မယ္။
အဲဒီျပပြဲကို မီးေရာင္မွိန္မွိန္ေလးပဲ ထြန္းေပးထားမွာပါလို ့ျပပြဲႀကီးၾကပ္ေရးမွဴး အိုလက္ဖ္ ပီတာစ္ Olaf Peters ကေျပာျပပါတယ္။ ဟစ္တလာ ငယ္ရြယ္စဥ္အေၾကာင္းကိုျပတာ ၁၀ မိနစ္ထက္ေတာင္ ေလ်ာ့နည္းပါေသးေပမယ့္ နာဇီပါတီရဲ့ ၀ါဒျဖန္ ့ခ်ိေရးမွဴးျဖစ္တဲ့ အိတ္စ္ပရက္ရွင္း၀ါဒီ ဂ်ိဳးဆက္ဖ္ ဂိုအဲဘယ္လ္ Joseph Goebbels အေၾကာင္းကို အဓိကျပသမွာပါ။ သူ ့အေၾကာင္းကို ျပသတာက တလထက္ေတာင္ေက်ာ္ပါေသး တယ္။ တလေက်ာ္ထဲမွာ အေလာတႀကီးလက္လြတ္ဆံပယ္လုပ္တာကမ်ားပါတယ္။

ဒီေန ့ေခတ္မွာ အခုျပပြဲရဲ့ ရိုက္ခတ္မႈေတြဟာ အမ်ားႀကီးပါပဲ။ ျမဴးနစ္ၿမိဳ ့ကျပပြဲအၿပီး တႏွစ္အၾကာထိ နာဇီ၀ါဒီေကာ္မရွင္ဟာ ဂ်ာမန္ရိုးရာပံုျပင္ထဲက ၁၈၂၀ ခုႏွစ္ ေဖေဖၚ၀ါရီလ ၁၀ ရက္ေန ့မွာ အာလ္တိုနာ ၿမိဳ ့မွာေမြးဖြားၿပီး ၁၉၀၁ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၁၇ ရက္ေန ့မွာ ကြယ္လြန္သြားခဲ့တဲ့ ေကာ္နဲလီယပ္စ္ ဂူအာလစ္ Cornelius Gurlitt ကအသံုးျပဳခဲ့တဲ့ အႏုပညာနည္းနာေတြဟာ လူသားေတြကိုမ်ိဳးသုဥ္းေစႏိုင္တယ္လို႔ သတ္မွတ္ခံခဲ့ရတာျဖစ္ပါ တယ္။ မႏွစ္တုန္းက ဂ်ာမန္အာဏာပိုင္ေတြက နာဇီေတြဖန္တီးခဲ့တဲ့ ေထာင္ေသာင္းခ်ီတဲ့ အႏုပညာလက္ရာေတြကို အိုမင္းေဟာင္းႏြမ္းေနတဲ့ ျမဴးနစ္ၿမိဳ႔က ေကာ္နဲလီအုစ္ ဂူအာလစ္ ရဲ့ သားပိုင္ဆိုင္တဲ့ အပတ္မင့္တခုမွာ သိမ္းဆည္းထားခဲ့တယ္လို ့သိရွိရပါတယ္။

နာဇီဂ်ာမန္ေတြ သိမ္းဆည္းထားတဲ့ အႏုပညာပစၥည္းမ်ား
ဂ်ဴးလူမ်ိဳးတုန္းအႏုပညာျပပြဲဟာ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တုန္းက ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံ ျမဴးနစ္ၿမိဳ ့မွာ က်င္းပတုန္းကေလာက္ နာမည္မႀကီးေတာ့ေပမယ္လို ့အခုအထိ နာမည္ဆိုးနဲ ့ေက်ာ္ၾကားေနဆဲျဖစ္ပါတယ္။ ဟစ္တလာသေဘာအက်ဆံုး အႏုပညာရွင္ အေဒါ့လ္ဖ္  ဆီအဲ့ဂလာ က အႏုပညာသမိုင္းနဲ ့ပါတ္သက္ၿပီး မိန္ ့ခြန္းတရပ္ကို ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဇူလိုင္လ ၁၈ ရက္ေန ့ကေျပာခဲ့တဲ့မိန္ ့ခြန္းထဲမွာ ေခတ္ေပၚအႏုပညာေတြကို ခါးခါးသည္းသည္း ဆန္ ့က်င္ခဲ့ တာျဖစ္ပါတယ္။ ဟစ္တလာကလည္း ႀကီးၾကယ္ျမင့္ျမတ္တဲ့ အဖဂ်ာမဏီႏိုင္ငံေတာ္ရဲ့ အႏုပညာျပပြဲ Great German Art Exhibition လို ့ ေခၚတဲ့ ျပပြဲတခုကို ျမဴးနစ္ၿမိဳ ့က ဂ်ာမန္အႏုပညာဌာန Haus der Deutschen Kunst (House of German Art) အနီးမွာျပဳလုပ္ေပး ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ့လို ျပဳလုပ္ေပးခဲ့တာကို တတိယရိုင္းေခတ္ Third Reich ေခတ္သစ္ဂႏၲ၀င္အႏုပညာေတြကို ျပန္လည္စုေဆာင္းျခင္းလို ့ လူအမ်ား က နာမည္ေပးခဲ့ၾကတာပါ။ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္ကေန ၁၉၄၄ ခုႏွစ္အတြင္း နာဇီပါတီကေထာက္ခံေပးထားတဲ့ ပန္းခ်ီအႏုပညာရွင္ေတြရဲ့ အႏုပညာလက္ရာ ေတြ အဓိကပါ၀င္တဲ့ အဲဒီလို တတိယရိုင္းေခတ္ရဲ့ ေခတ္သစ္ဂႏၲ၀င္အႏုပညာရွင္ ၂၅၀၀ ေလာက္ဟာ ပါ၀င္ျပသခဲ့ၾကပါတယ္။ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးေတြပ်က္ သုဥ္းေရး အေတြးအေခၚဟာ နာဇီေတြရဲ့ ဂ်ဴးလူမ်ိဳးေတြကိုမလိုမုန္းတီးမႈအေပၚမွာ အေျခခံၿပီး ေပၚေပါက္လာခဲ့တာပါ။ ေနာက္ၿပီး သူတို ့ သေဘာက်ႏွစ္ ၿခိဳက္တဲ့ အႏုပညာေတြနဲ ့ အစားထိုးခဲ့ၾကတာျဖစ္ပါတယ္။

အႏုပညာေတြဟာ ဘယ္လိုျဖစ္လာၾကေလမလဲ။ "အခုလိုျဖစ္လာတာက ၁၉ ရာစုႏွစ္ရဲ့ သဘာ၀တၲေဗဒနဲ ့ ေခတ္သစ္ဂႏၲ၀င္၀ါဒေတြရဲ့ ပန္းခ်ီဆြဲ မကြ်မ္းက်င္မႈေတြေၾကာင့္နဲ ့မူရင္းပန္းခ်ီေတြကို သတင္းစာေတြထဲမွာ ထပ္ခါထပ္ခါအသံုးျပဳေနခဲ့ၾကတာေတြေၾကာင့္လို ့ေျပာဆိုေနၾကပါတယ္" လို ့ အိုလက္ဖ္ ပီတာစ္ က ေျပာဆိုခဲ့ပါတယ္။ GDK လို ့ေခၚတဲ့ ဂ်ာမန္အႏုပညာဌာနမွာေတာင္ သူစုေဆာင္းထားတဲ့ အႏုပညာေတြကို ျပသေတာ့မွာလို့ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။ ျပသမွာေတြထဲမွာ ဟစ္တလာ အယံုၾကည္ရဆံုး နာဇီပါတီ၀င္ အေဒါ့လ္ဖ္  ဆီအဲ့ဂလာ Adolf Ziegler ရဲ့လက္ရာတခုလည္း ျဖစ္တဲ့ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္မွာ ေရးဆြဲခဲ့တဲ့ အရာ၀တၴဳေလးမ်ိဳး The Four Elements (1937) ဆိုတဲ့ ပန္းခ်ီကားလည္းပါ၀င္မယ္လို ့သူက ဆက္ေျပာ ျပခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီ့ပန္းခ်ီကားကို ဟစ္တလာက ျမဴးနစ္ၿမိဳ ့က သူ ့အိမ္ရဲ့မီးလင္းဖိုႀကီးအေပၚမွာ ႏွစ္ေတြအမ်ားႀကီးခ်ိတ္ဆြဲထားခဲ့တာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ့ပန္းခ်ီကားဟာ နာဇီဂ်ာမဏီအေၾကာင္းေျပာရင္ မပါမျဖစ္တဲ့ အခ်က္သံုးခ်က္ထဲက တခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ့ ပန္းခ်ီကားဟာ မီး၊ ေရ၊ ေျမ နဲ ့ ေလ တို ႔ ကို ကိုယ္လံုးတီး အမ်ိဳးသမီးေလးေယာက္နဲ႔ခိုင္းႏိႈင္းေရးဆြဲထားတာျဖစ္တယ္လို႔သိရွိရပါတယ္။ ဟစ္တလာကိုယ္တိုင္ႏွစ္သက္သေဘာက်တဲ့ ေနာ္ဒစ္ႏိုင္ငံ (ေနာ္ေ၀ႏိုင္ငံ၊ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံ၊ ဖင္လန္ႏိုင္ငံနဲ႔ ဒိန္မတ္ႏိုင္ငံ) ေတြရဲ့ ၀စ္လစ္စလစ္ပံုေတြကို ခံစားမႈအတိအက်ေပၚေအာင္ေဖၚႏိုင္ဖို႔အတြက္ ပန္းခ်ီအႏုပညာရွင္ေတြက အေသးစိတ္ေလ့လာခဲ့ၾကရတယ္လို ့ဆိုပါတယ္။

"ဟစ္တလာစုေဆာင္းထားခဲ့တဲ့ နာဇီေတြရဲ့ အေကာင္းဆံုးအႏုပညာလက္ရာေတြ က်ေနာ္တို ့ရရွိထားပါၿပီ။ အႏုပညာသမိုင္းထဲမွာ နာဇီအႏုပညာရွင္ ေတြ ရွိခဲ့ဖူးတာကို လူေတြယံုၾကည္ၾကမွာ မဟုတ္ဘူး။ [ပန္းပုပညာရွင္ အာႏို] ဘရက္ကာ၊ [ပန္းခ်ီပညာရွင္ အေဒါ့လ္ဖ္] ဗီဆယ္လ္၊ ဆီအဲ့ဂလာ အပါအ၀င္ လက္ရာအေတာ္အသင့္ေကာင္းေပမယ့္ လူသိမမ်ားလွတဲ့ အႏုပညာလက္ရာရွင္ေတြ အပါအ၀င္ပါပဲ" လို ့ ေခတ္ေပၚေမာ္ဒန္အႏုပညာကို ထိုးႏွက္ျခင္း Degenerate Art: The Attack on Modern Art in Nazi Germany, 1937 လို ့ေခၚတဲ့ ျပပြဲကို ဦးစီးက်င္းပေပး ခဲ့သူ အိုလက္ဖ္ ပီတာစ္ Olaf Peters ကေျပာျပပါတယ္။

GDK လို ့ေခၚတဲ့ ဂ်ာမန္အႏုပညာဌာန ႏွစ္ပတ္လည္အခမ္းအနား မိတ္ခြန္းထဲမွာ ဟစ္တလာက "သစ္လြင္တဲ့ တကယ့္ဂ်ာမန္အႏုပညာ" လို ့ ထည့္သြင္းေျပာၾကားသြားပါတယ္။ "အခု ဖြင့္ပြဲ အခမ္းအနားဟာ ရိုင္းစိုင္းၾကမ္းတမ္းတဲ့ ဂ်ာမန္အႏုပညာကို က်ဳပ္တို ့လူေတြကိုယ္တိုင္က ဖ်က္ဆီးပစ္ ၾကရမွာေပါ့။ အခုကစၿပီးေတာ့ က်ဳပ္တို ့ဟာ ၾကမ္းၾကမ္းတမ္းတမ္းေျပာဆိုဆက္ဆံၿပီး ယဥ္ေက်းမႈကိုဖ်က္လိုဖ်က္ဆီးလုပ္တာေတြကို အၿပီးသတ္ နိဂံုးခ်ဳပ္လိုက္ၾကရေတာ့မွာပါ" လို႔ဆက္ေျပာသြားခဲ့ပါတယ္။ သူ႔စကားလံုးေတြဟာ တကယ့္သံမဏိတမွ် မာေၾကာခက္ထန္ေနပါတယ္။ ေနာက္ႏွစ္ လည္းေရာက္ေရာ GDK ဟာ အေပၚယံကေန သကာရည္ေလာင္းၿပီး ေခတ္ေပၚေမာ္ဒန္အႏုပညာေတြကို ဘယ္ေတာ့မွမထြန္းကားေစဖို႔ တင္းတင္း ၾကပ္ၾကပ္ ဖိႏွိပ္ထားလိုက္ပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးလည္းေရာက္ေရာ ဂ်ာမန္အႏုပညာဌာန Haus der Deutschen Kunst (House of German Art) ဟာ ျမဴးနစ္ၿမိဳ ့လယ္က ေဟာ့ဖ္ဂါတဲန္း Hofgarten လမ္းမွာ တတိယရိုင္းေခတ္ရဲ့ ေခတ္သစ္ဂႏၲ၀င္အႏုပညာတရပ္အျဖစ္ပ်ံ ့ႏွံ ့ ႀကီးထြားသြားခဲ့ပါတယ္။

ေမာင္ေဖသက္နီ

၂၀၁၄ ခုႏွစ္ မတ္လ ၆ ရက္ေန ့ထုတ္ ဘီဘီစီ အႏုပညာဆိုင္ရာ ၀က္ဘ္ဆိုက္မွာ အလက္စတဲ ဆူကဲ Alastair Sooke ေရးသားၿပီး ေမာင္ေဖသက္နီ ဘာသာျပန္ပါတယ္။